شاید فکر کنید ارده فقط یک خوراکی ساده است که قدیمی‌ترها دوست دارند! اما سخت در اشتباه هستید! ارده، با آن ظاهر متواضعش، یک ابرقهرمان واقعی در دنیای خوراکی‌هاست! پر از خاصیت، پر از انرژی و پر از فایده برای سلامتی... اما دقیقاً ارده چیست و این همه خاصیت را از کجا آورده؟ در این مقاله از سیرنگ، می‌خواهیم شما را با همه شگفتی‌هایش آشنا کنیم. از تاریخچه‌اش گرفته تا طرز تهیه‌اش، از خواص معجزه‌آسایش تا دستور پخت‌های وسوسه‌انگیزش!
آشنایی با ارده
خیلی ساده بگوییم، ارده یک جور کره غلیظ و خامه‌ای است که از دانه‌های کنجدِ آسیاب‌شده به دست می‌آید. همین! نه خبری از افزودنی‌های عجیب و غریب است، نه شکر، نه روغن اضافی. فقط و فقط کنجد خالص!
البته، این سادگی نباید شما را گول بزند. ارده، با وجود ظاهر ساده‌اش، یک بمب انرژی و مواد مغذی است. در واقع، ارده همان کنجد است، اما به شکلی که هضم و جذب مواد مغذی آن برای بدن آسان‌تر باشد. از خواص ارده در بارداری غافل نشوید.
تفاوت ارده و روغن کنجد
خیلی‌ها ارده را با روغن کنجد اشتباه می‌گیرند. اما این دو، با هم تفاوت‌های اساسی دارند:
روش تهیه: روغن کنجد از فشردن دانه‌های کنجد به دست می‌آید (چه به روش سرد، چه به روش گرم). اما ارده از آسیاب کردن دانه‌های کنجد تفت داده شده (و گاهی خام) تهیه می‌شود.
بافت: روغن کنجد مایع است، اما ارده حالت خامه‌ای و غلیظ دارد.
طعم: روغن کنجد طعم ملایم‌تری دارد، اما ارده طعم قوی‌تر و کمی تلخ (بسته به نوع کنجد و میزان تفت دادن) دارد.
مواد مغذی: ارده، علاوه بر روغن کنجد، حاوی فیبر، پروتئین، و سایر مواد مغذی موجود در دانه کنجد است، در حالی که روغن کنجد عمدتاً از چربی تشکیل شده است.
تاریخچه ارده
قدمت ارده به هزاران سال پیش و به زمانی بازمی‌گردد که بشر برای اولین بار دانه‌های ریز و پرخاصیت کنجد را کشف کرد. کنجد، با نام علمی Sesamum indicum، یکی از قدیمی‌ترین گیاهان روغنی کشت‌شده توسط انسان است. خاستگاه دقیق کنجد هنوز محل بحث است، اما به احتمال زیاد، بومی آفریقا یا شبه‌قاره هند بوده است.
شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که کشت کنجد به بیش از 5000 سال پیش بازمی‌گردد. در تمدن‌های باستانی بین‌النهرین (عراق امروزی)، مصر باستان، یونان باستان و ایران باستان، از کنجد و روغن آن به عنوان یک ماده غذایی ارزشمند و دارویی استفاده می‌شده است.
هرچند نمی‌توان تاریخ دقیقی برای اختراع ارده به شکل امروزی آن تعیین کرد، اما به احتمال زیاد، ارده یا خوراکی‌های بسیار مشابه آن، از هزاران سال پیش در خاورمیانه و مناطق مدیترانه‌ای مصرف می‌شده است. در متون باستانی، اشاراتی به استفاده از خمیر کنجد (احتمالاً چیزی شبیه به ارده امروزی) در آشپزی و طبابت وجود دارد.
در ایران، ارده سابقه‌ای طولانی دارد و به عنوان یک خوراکی سنتی و مقوی، به ویژه در وعده صبحانه، شناخته می‌شود. شهرهایی مانند اردکان یزد، به دلیل تولید ارده مرغوب با استفاده از آسیاب‌های سنگی، شهرت زیادی دارند.
نام ارده خود ریشه‌ای فارسی دارد. امروزه، ارده نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای خاورمیانه، شمال آفریقا و حوزه مدیترانه (مانند لبنان، ترکیه، یونان، اسرائیل و...) به عنوان یک ماده غذایی محبوب و پرکاربرد شناخته می‌شود و در تهیه انواع غذاها، سس‌ها، شیرینی‌ها، و... مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از دست ندهید: طرز تهیه معجون ارده
ارده چگونه تهیه می‌شود؟
تهیه ارده، فرآیندی نسبتاً ساده اما دقیق دارد:
- انتخاب کنجد مرغوب: همه‌چیز از یک کنجد خوب شروع می‌شود! کنجد مورد استفاده برای تهیه ارده می‌تواند خام یا بو داده باشد. کنجد ایرانی، افغانی و پاکستانی از مرغوب‌ترین انواع کنجد هستند.
- شستشو و تمیز کردن کنجد: دانه‌های کنجد را به خوبی می‌شویند تا هرگونه ناخالصی و گرد و غبار از آن‌ها پاک شود.
- تفت دادن (اختیاری): در بسیاری از روش‌های سنتی، کنجد را قبل از آسیاب کردن، کمی تفت می‌دهند. این کار باعث می‌شود طعم ارده قوی‌تر و عطر آن بیشتر شود. البته، ارده کنجد خام هم وجود دارد که طعم ملایم‌تری دارد.
- آسیاب کردن: دانه‌های کنجد (تفت داده شده یا خام) را با استفاده از آسیاب‌های سنگی یا دستگاه‌های مخصوص، آسیاب می‌کنند تا به یک خمیر نرم و یکدست تبدیل شوند. در این مرحله، هیچ ماده افزودنی دیگری اضافه نمی‌شود.
- بسته بندی: به دلخواه خود بسته بندی کنید.
نکته: در روش‌های سنتی، از آسیاب‌های سنگی برای آسیاب کردن کنجد استفاده می‌کردند که باعث می‌شد ارده طعم و کیفیت بهتری داشته باشد. امروزه، از دستگاه‌های صنعتی هم استفاده می‌شود، اما همچنان ارده‌هایی که با آسیاب سنگی تهیه می‌شوند، طرفداران بیشتری دارند.
خواص ارده
حالا که فهمیدیم این کره کنجدی چه مراحلی را طی می‌کند تا به دست ما برسد، وقت آن است که به سراغ اصل مطلب برویم: خواص ارده! این خوراکی خوشمزه، سرشار از مواد مغذی و فواید بی‌شماری برای سلامتی است:
- منبع غنی از چربی‌های سالم: ارده حاوی چربی‌های غیراشباع (مانند امگا 3، امگا 6 و امگا 9) است که برای سلامت قلب و عروق، کاهش کلسترول بد خون، و بهبود عملکرد مغز مفید هستند.
- پروتئین گیاهی: ارده منبع خوبی از پروتئین گیاهی است و برای کسانی که رژیم گیاهخواری دارند یا به دنبال منابع پروتئینی غیرگوشتی هستند، یک انتخاب عالی است.
- فیبر فراوان: فیبر موجود در ارده به بهبود عملکرد دستگاه گوارش، جلوگیری از یبوست، و کنترل قند خون کمک می‌کند.
- منبع کلسیم: ارده حاوی مقدار قابل توجهی کلسیم است که برای استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها ضروری است.
- آهن: یکی از پاسخ های پرتکرار به سوال ارده چیست؟ این است که منبع خوبی از آهن است و می‌تواند به پیشگیری از کم‌خونی کمک کند.
- منیزیم: منیزیم موجود در ارده به کاهش استرس، بهبود کیفیت خواب، و تنظیم فشار خون کمک می‌کند.
- آنتی‌اکسیدان‌ها: ارده حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند سسامین و سسامولین است که از سلول‌های بدن در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند و خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را کاهش می‌دهند.
- ویتامین‌ها: ارده حاوی ویتامین‌های گروه B (به ویژه ب1، ب2، و ب3) و ویتامین ای است.
- تقویت سیستم ایمنی: کمک به قوی شدن بدن
- طبع گرم: مناسب فصول سرد و افراد سرد مزاج
- کمک به کاهش وزن: با ایجاد حس سیری
می‌خواهید وزن کم کنید؟ پس حتما از خواص ارده برای لاغری کمک بگیرید.
ارده در طب سنتی
در طب سنتی، ارده به عنوان یک ماده غذایی با طبع گرم و تر شناخته می‌شود و برای افرادی که مزاج سرد دارند، بسیار مفید است. همچنین، ارده به عنوان یک ماده مقوی، انرژی‌زا، و خون‌ساز توصیه می‌شود.
ارزش غذایی ارده (در 100 گرم):
کالری: 595
چربی کل: 54 گرم
چربی اشباع: 7 گرم
چربی غیراشباع: 47 گرم
پروتئین: 17 گرم
کربوهیدرات: 21 گرم
فیبر: 9 گرم
کلسیم: 426 میلی‌گرم
آهن: 9 میلی‌گرم
منیزیم: 95 میلی‌گرم
نحوه مصرف ارده
ارده را می‌توان به شکل‌های مختلف و در وعده‌های گوناگون میل کرد. برای صبحانه، می‌توانید ارده را به تنهایی یا همراه با شیره انگور، خرما، عسل یا حتی مربا امتحان کنید؛ ترکیب ارده و شیره، یک صبحانه کلاسیک، مقوی و فوق‌العاده انرژی‌زاست. اگر به دنبال یک میان‌وعده سریع و سالم هستید، کافی است کمی ارده را روی نان تست بمالید و نوش جان کنید. اما کاربردهای ارده به همین‌جا ختم نمی‌شود! این ماده غذایی، پای ثابت تهیه سس‌های خوشمزه، چاشنی‌های متفاوت و حتی غذاهای اصلی است. از سس مخصوص سالاد گرفته تا حمص معروف لبنانی، ارده می‌تواند طعمی خاص و بی‌نظیر به آن‌ها ببخشد. ایرانی‌ها هم که استاد استفاده از ارده هستند؛ حلوا ارده، این شیرینی سنتی و خوشمزه، گواه این ادعاست. حتی می‌توانید در پخت برخی خورشت‌ها هم از ارده استفاده کنید تا هم طعم جدیدی به آن‌ها بدهید و هم ارزش غذایی‌شان را بالا ببرید.
پیشنهاد مطلب: طرز تهیه انواع شیک ارده
طرز تهیه چند خوراکی خوشمزه با ارده
شیرینی ارده و کنجد
مواد لازم: ارده، شیره انگور یا خرما، کنجد، پودر نارگیل (اختیاری)
طرز تهیه: ارده و شیره را با هم مخلوط کنید. کنجد را اضافه کنید و خوب هم بزنید. مواد را به شکل گلوله‌های کوچک درآورید و در صورت تمایل، در پودر نارگیل بغلتانید.
سس ارده
مواد لازم: ارده، آب لیموترش تازه، سیر رنده‌شده، نمک، فلفل، آب
طرز تهیه: همه مواد را در یک کاسه با هم مخلوط کنید و به تدریج آب اضافه کنید تا به غلظت دلخواه برسید. این سس را می‌توانید روی سالاد، سبزیجات کبابی، یا فلافل بریزید.
حمص
مواد لازم: نخود پخته شده، ارده، سیر، آبلیمو، روغن زیتون
طرز تهیه: همه مواد را در مخلوط کن ریخته و تا یکدست شدن هم بزنید.
ارده برای چه کسانی مضر است؟
اگرچه ارده سرشار از مواد مغذی و فواید بی‌شمار است، اما مصرف آن برای همه افراد توصیه نمی‌شود. کسانی که به کنجد حساسیت دارند، باید به طور کامل از مصرف ارده پرهیز کنند، زیرا می‌تواند واکنش‌های آلرژیک شدیدی ایجاد کند. همچنین، به دلیل کالری بالای ارده، افرادی که دچار چاقی یا اضافه وزن هستند، باید در مصرف آن محتاط باشند و به میزان متعادل از آن استفاده کنند. افراد مبتلا به دیابت نیز باید در مصرف ارده دقت کنند، زیرا مصرف زیاد آن می‌تواند باعث افزایش قند خون شود و حتما با پزشک خود مشورت کنند. علاوه بر این‌ها، کسانی که سنگ کلیه از نوع اگزالات کلسیم دارند، بهتر است از مصرف ارده (و سایر خوراکی‌های حاوی اگزالات بالا) خودداری کنند یا مصرف آن را به حداقل برسانند.
پیشنهاد مطلب: طرز تهیه حلوا ارده رژیمی
انواع ارده
ارده هم مثل خیلی از خوراکی‌های دیگر، انواع مختلفی دارد که هر کدام طعم و خاصیت ویژه خودشان را دارند. یکی از معروف‌ترین انواع ارده، «ارده دو آتیشه» است که در فرآیند تولید آن، کنجد را بیشتر تفت می‌دهند و در نتیجه، طعم تلخ‌تر و قوی‌تری پیدا می‌کند و رنگ آن هم تیره‌تر می‌شود.
نوع دیگری از ارده، «ارده سبوس‌دار» است که از کنجد کامل (همراه با سبوس) تهیه می‌شود و به همین دلیل، فیبر بیشتری دارد. اگر هم اهل طعم‌های شیرین هستید، می‌توانید «ارده شکلاتی» را امتحان کنید که ترکیبی از ارده و شکلات (یا پودر کاکائو) است و مخصوصاً برای بچه‌ها و کسانی که طعم تلخ ارده خالص را دوست ندارند، گزینه‌ی جذابی است.
کلام آخر
در این مقاله، به طور مفصل بررسی کردیم که ارده چیست و چه فوایدی دارد. ارده، این خوراکی سنتی و خوشمزه، نه تنها یک صبحانه مقوی و انرژی‌زاست، بلکه می‌تواند به عنوان یک ماده غذایی ارزشمند در رژیم غذایی روزانه شما گنجانده شود.
.png)